مسجد جامع عباسی

شهر اصفهان به دلیل دارا بودن جاذبه های گردشگری فراوان و زیبایی های چشم گیر به شهر نصف جهان شهرت دارد. مساجد به نامی در این شهر وجود دارد که بسیار دیدنی و زیبا هستند و از جمله آثار مهم و ارزشمند این شهر به حساب می آیند. از جمله این مساجد مسجد جامع عباسی یا مسجد امام است.

ما در این مقاله به توضیح مختصر مسجد امام یا همان مسجد عباسی خواهیم پرداخت:

مسجد جامع عباسی یا مسجد امام

مسجد جامع عباسی به مسجد امام، مسجد سلطانی و مسجد شاه معروف است که در دوران صفویه ساخته شده و از بناهای مهم در ایران می باشد. مسجد امام در تاریخ 15 دی ماه 1310 در آثار ملی ایران ثبت شد.

 مسجد جامع عباسی، با قدمتی بیش از 400 سال، به عنوان یکی از مراکز مهم دینی و فرهنگی شهر اصفهان شناخته‌ شده است و هر ساله جمعیت زیادی از مسلمانان و بازدیدکنندگان به این مکان مقدّس سفر می‌کنند. در طول سال، در این مسجد مراسم‌های دینی و مذهبی، از جمله نماز جمعه، عید فطر و قربان برگزار می‌شود که همگی جذابیت و ارزش احترام‌آمیزی دارند.

مسجد جامع عباسی در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان قرار دارد این مسجد در جوار عمارت عالی قاپو و مسجد شیخ لطف الله می باشد. ورودی اصلی مسجد امام در ضلع جنوبی میدان قرار دارد، این بنا ورودی های دیگری هم دارد. از خیابان استانداری و گذر سعدی و پشت مطبخ به راحتی دسترسی به مسجد امام انجام می شود.

مسجد امام سرشار از هنر کاشی کاری می باشد چرا که دارای کاشی های آبی و نمادین است این بنا بسیار مقاوم بوده است و در این 400 سال که از ساخت آن می گذرد هیچ آسیب جدی را متحمل نشده است. سنگ ستون های این مسجد از سنگ مرمر اردستان بوده که توسط هنرمندان اصفهانی خوشنویسی و نقاشی شده اند.

مسجد جامع اصفهان اکنون موزه ای است که روایتگر تحول معماری ایران در طول سال ها است.

مسجد جامع عباسی از ویژگی‌های برجسته ی معماری ایرانی به شمار می‌رود. نمای ظریف و با جزئیات هنری زیاد، قابل توجه است. در فضای داخلی مسجد، می‌توان به هنرمندی و دقّت در نقش‌آب بر سقف و دیوارها و نیز ظرافت در تحت ستون‌ها و سایر قسمت‌های معماری اشاره کرد.

تاریخچه مسجد امام

مسجد جامع عباسی یکی از بناهای تاریخی و مذهبی شهر اصفهان است که در محوطه‌ی بازار قدیمی این شهر واقع شده است.  ساخت این مسجد به دستور شاه سلطان حسین صفوی در دوره ی حکومتش انجام شد و ساختمان آن را مهندس معماری بزرگ زمان خود، شیخ بهاء‌الدین عمری طراحی کرد.

این مسجد در زمان حکومت شاه سلطان حسین صفوی و به دستور وی ساخته شده است و مهمترین مسجد دوران صفوی محسوب می شود زیرا که بنای بزرگی است و از نظر کاشی کاری و تزیینات منحصر به فرد می باشد.

در سال 1020 هجری قمری در چهارمین سال سلطنت شاه عباس برای زیبایی بخشیدن به میدان ساخت این مسجد انجام شد و در سال 1025 هجری قمری سر در مسجد با کاشی کاری های معرق به اتمام رسید. در بخش دیگری از کاشی کاری های مسجد شاه، تاریخ 1077 هجری قمری دیده می شود و این نشان می دهد این بخش در زمان سلطنت شاه عباس دوم بوده است.

در جای دیگری از مسجد هم 1095 درج شده که نشانگر سلطنت جانشین های دیگر صفوی است. این درج تاریخ ها بر روی کاشی ها نشانگر این است که کار کاشی و تزیین مسجد شاه سالیان سال طول کشیده است.

در شهرسازی دوران اسلامی، ساخت مسجد جامع بسیار اهمیت داشته است چرا که مسجد جامع هر شهری هسته مرکزی شهر بوده که پس از شکل گیری این مسجد بخش های دیگر شهر در پیرامون و اطراف مسجد بنا می شدند. از این رو معماری و تزیین مسجد جامع عباسی اهمیت ویژه ای داشته است برای همین ساخت و تکمیل این مسجد به طول انجامیده است.

معماری مسجد جامع عباسی

مسجد امام یک مسجد چهار ایوانی است. به عبارت دیگر، دارای چهار حوزه و ساحات مربوطه است. میانسرا (یا تناسبات) آن نیز شامل ۶ پهلوی منتظم است، که به معنای یک ساختار هندسی با شش وجه یکسان است.

در دو گوشه جنوب شرقی و جنوب غربی صحن مسجد، دو مدرسه “ناصری” و “سلیمانیه” واقع شده‌اند. مدرسه ناصری به دست ناصرالدین شاه و مدرسه سلیمانیه به دست شاه سلیمان مرمت و بازسازی شده‌اند.

در مدرسه سلیمانیه یک قطعه سنگ ساده به شکل شاخص در یک محل معین تعبیه شده است که این سنگ شاخص ظهر حقیقی اصفهان را در چهار فصل نشان می‌دهد. شیخ بهایی، دانشمند و فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس محاسبات مربوط به این شاخص را انجام داده است.

سطح فوقانی این شاخص به شکل یک مثلث قائم‌الزاویه است. وتر این مثلث در جهت طرفی قرار دارد که ظهر را تعیین می‌کند. ضلع مجاور زاویه قائمه به دیوار متصل است و ضلع دیگر نشان‌دهنده قبله مسجد است.

گنبد بزرگ مسجد، گنبد سبویی است یک گنبد دو پوسته گسسته و آهیانه که دهانه گنبد 20متر بوده که معماری گنبد توسط استاد فریدون نایینی ساخته شده است.

ارتفاع این گنبد 52 متر و ارتفاع مناره های بزرگ 48متر و ارتفاع مناره های کوتاه 42 متر است.

دیدنی های مسجد شاه

هنگام رفتن به مسجد شاه توجهتان به زیبایی های مسجد جلب می شود زیبایی هایی که ویژه و منحصر به فرد است:

مناره های مسجد شاه

اکثر مساجد دارای دو مناره هستند چرا که مناره استعاره ای از قرآن و عترت است اما مسجد شاه دارای چهار مناره است زیرا مسجد شاه در چهار جهت اصلی جغرافیایی بنا شده است و خب در معماری مساجد باید جهت قبله را هم در نظر گرفت از این رو برای حل این مورد دو مناره بلند به ارتفاع 48 متر و دو مناره کوتاه در پشت این مناره های بلند، به ارتفاع 42 متر ساخته شد.

 هر چهار مناره در مسجد شاه دارای گلدسته و ماذنه می باشند ولی تنها از مناره های کوتاه اذان گفته می شد چرا که مناره های بلند به حرم سرای سلطانی مسلط بود.

کتیبه های مسجد

در مسجد شاه اصفهان چند کتیبه وجود دارد که روی یکی از کتیبه ها در کنار سر در اصلی مسجد با خط ثلث نام علیرضا عباسی نوشته شده است. قدمت این کتیبه به سال 1025 بیست و چهارمین سال سلطنت شاه عباس می رسد.

در کنار این کتیبه، کتیبه دیگری به خط محمدرضا امامی وجود دارد که در این کتیبه از اساتیدی که در ساخت این مسجد زحمت کشیده اند قدردانی شده است. در این کتیبه نام استاد علی اکبر اصفهانی و محب علی بیک الله آمده است.

این کتیبه ها به دست خطاط های معروف صفوی چون محمد صالح امامی، محمد رضا امامی، عبدالباقی تبریزی و علیرضا عباسی نوشته شده است.

کاشی کاری های مسجد شاه

کاشی کاری های مسجد شاه اصفهان از جمله بهترین نمونه کاشی کاری های ایران هستند و لازم به ذکر است که کاشی کاری مسجد شاه یک پروژه طولانی و بزرگ بوده است.

از این رو کاشی کار های اصفهانی با کنار هم قرار دادن کاشی های کوچک، اشکال رنگارنگ و متنوعی را ایجاد کردند که این سبک کاشی کاری، کاشی کاری هفت رنگ نام دارد که برای اولین بار سبک کاشی کاری هفت رنگ در معماری مسجد شاه اصفهان استفاده شده است.

در کاشی کاری مسجد جامع عباسی، آبی لاجوردی رنگ غالب است چرا که حس آسمان و بهشت را به مخاطب القا می دارند. در میان این کاشی کاری های هوشمندانه طرح های انتزاعی هم وجود دارد که این طرح ها با ظرافت کار شده اند و جلوه زیبایی به مسجد می دهند. در شبستان مسجد شاه می توانید طرح های درخت ، موجودات زنده و پرندگان را ببینید. شبستان مسجد جامع عباسی به سبک تیموری کار شده است.

انعکاس صدا در مرکز گنبد اصلی مسجد

زمانی که در زیر گنبد مسجد می ایستید مات و مبهوت کاشی کاری های مسجد خواهید شد. گنبد از نظر هندسی کاملا بی نقص است و زمانی که در زیر مرکز گنبد می ایستید پژواک صدا را شاهد خواهید بود. این پژواک صدا یک جاذبه گردشگری است چرا که گردشگرانی که به مسجد شاه مراجعه می کنند در مرکز این گنبد می ایستند و زیر آواز می زنند و یا پای میکوبند و پژواک صدا را نظاره گر هستند.

این طراحی هوشمندانه برای موذن مسجد بوده است یعنی موذن مسجد زیر این گنبد می ایستاده تا صدای اذان گو در جای جای مسجد پخش شود.

سنگ شاخص ساعت مسجد شاه

در دوران اسلام برای برگزاری نماز نیاز به تعیین دقیق زمان حس می شد؛ در گذشته که ساعت نبوده و مردم برای تعیین زمان از آفتاب استفاده می کردند. در حیاط غربی مسجد جامع عباسی اصفهان سنگ شاخص ساعت وجود دارد. این سنگ ساعت از به شکل یک مستطیل ساده است که روی آن سنگی مثلث شکل وجود دارد. این سنگ در روز های سال در هنگام ظهر بدون سایه است و اگر این سنگ چند میلی متر جابجا شود دیگر زمان ظهر به درستی مشخص نمی شود.

شیخ بهایی بسیار دقیق و هوشمندانه زاویه ی خورشید را اندازه گرفته و این سنگ دقیقا در جایی که باید قرار داده شده است. این سنگ هنوز هم در همان جا قرار دارد و زمان دقیق ظهر را مشخص می کند.

سنگاب مسجد شاه

سنگاب به ظروف سنگی بزرگی گفته می شد که به صورت کاسه بودند. این سنگاب ها از جنس سنگ یک پارچه بودند که با دقت تمام تراش داده شده اند. سنگاب ها برای جمع آوری آب باران بودند و این سنگاب های مسجد جامع عباسی اصفهان در جهت جمع آوری آب باران برای شرب و وضو گرفتن بوده است.روی این سنگاب ها اشعار مختلفی در وصف علی (ع) حکاکی شده که به نوبه خود بسیار دیدنی و جذاب است.

در اصفهان 7 سنگاب از دوران صفوی وجود دارد که از جنس سنگ مرمر، یشم و آهن هستند.

زمان بازدید از مسجد جامع عباسی

در بیشتر ایام سال بازدید از مسجد جامع عباسی رایگان است و تنها در ایام پر بازدید مبلغی برای ورود گرفته می شود.

بهترین فصل برای سفر به اصفهان بهار است چرا که اصفهان زمستان سردی دارد و در تابستان هم هوا بسیار گرم خواهد بود در ایام نوروز هم اصفهان بسیار شلوغ است از این رو پیشنهاد می شود بعد از عید نوروز برای سفر  اصفهان را انتخاب کنید.

مسیر دسترسی به مسجد جامع عباسی اصفهان

برای مسجد جامع عباسی اصفهان می توانید از مترو یا اتوبوس و یا خودروی شخصی استفاده نمایید. در صورت استفاده از مترو یا اتوبوس، ایستگاه دروازه دولت نزدیکترین ایستگاه به میدان نقش جهان است که پس از آن را باید یا تاکسی بگیرید و یا قدم زنان خود را به میدان نقش جهان و مسجد جامع عباسی برسانید.