مسجد شیخ لطف الله

مسجد شیخ لطف الله یکی از مساجد شهر اصفهان است که به خاطر کاشی های تماشایی و جذابش بسیار دیدنی است. مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان شهر اصفهان قرار دارد که گنبد نخودی رنگش از دور آن را قابل تشخیص خواهد کرد. شهر اصفهان در زمان حکومت صفویان، پایتخت کشور ایران بوده است و بسیاری از این آثار تاریخی و گردشگری مربوط به دوره ی حکومتی صفویان و حتی ساسانیان می باشد.

مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان اصفهان می باشد که در سال 1310 در فهرست آثار ملی قرار گرفت. ان مسجد از جمله مساجد دوران صفوی است که معماری و کاشی کاری ویژه ای دارد و از این رو بنایی بسیار دیدنی در اصفهان می باشد.

استاد محمد رضا اصفهانی معمار مشهور آن دوران به زیبایی این بنا را معماری نموده و توانسته معماری ایرانی را به زیبایی تمام به نمایش بگذارد.

مسجد شیخ لطف الله تفاوت هایی با دیگر مساجد در ایران دارد. این مسجد مناره ندارد و همچنین فاقد حیاط چهار ایوانی می باشد از این رو از سایر مساجد متمایز است و معماری بی نظیرش هیچ نقطه ضعفی را در خود جای نداده است.

مسجد شیخ لطف الله هم مانند سایر مساجد انعکاس هفت باره ی صدا را دارد. کتیبه ها و خطوط داخل مسجد به دست دو خطاط زبده به نام علیرضا عباسی و باقر بنا نوشته شده است که زیبایی مسجد با همین خطوط زیبا چشمگیر شده است.

تاریخچه مسجد شیخ لطف الله

مسجد شیخ لطف الله در دوران شاه عباس صفوی بنا شد و مسئولیت ساخت این بنا را استاد زبر دست محمدرضا صفهانی بر عهده داشت که توانست در عرض 18 سال ساختانی به باشکوهی و عظت تمام بسازد. مسجد شیخ لطف الله مختص شاه و خانواده شاه بود و مردم عادی اجازه استفاده از آن را نداشتند. پس از بنا شدن این مسجد شاه عباس هر روز در مسجد شیخ لطف الله به عبادت پروردگار می پرداخته است.

این مسجد در دوران تاریخ نام صدر و فتح الله هم به خود داشته است که در آخر همان مسجد شیخ لطف الله گفته می شده است.

در زمان رضا شاه پهلوی یک ایران شناس امریکایی از رضا شاه خواسته تا دستور بازسازی مسجد شیخ لطف الله را بدهد و او هم با این امر موافقت نموده و مرمت این بنا صورت گرفته است.

معماری مسجد شیخ لطف الله

معماری مسجد شیخ لطف الله کاملا اصفهانی است و گویی چشمه ای از هنر و ذوق معماران اصفهانی را نمایش می دهد گنبد مسجد شیخ لطف الله از زیبا ترین گنبد ها در دنیا به حساب می آید که بسیار جذاب است.

همه مساجد شبستان ورودی دارند یعنی هنگام ورود به مسجد از تعدادی پله عبور باید کرد و بعد وارد صحن ورودی می شوید که شما را به فضای زیر گنبد می رساند؛ مسجد شیخ لطف الله فاقد شبستان ورودی است که این امر به دلیل رعایت اصل تطابق در میدان نقش جهان است. این مسجد روبه روی کاخ عالی قاپو است از این رو امکان جای گذاری و ساخت حیاط یا صحنی رو به قبله نبوده است و موقعیت شبستان اصلی مسجد با روش های هندسی تعیین شده است.

قسمت شمالی و جنوبی این مسجد و همچنین دیوار سمت میدان نقش جهان با کاشی های هفت رنگ تزیین شده است.

کتیبه بالای سر در مسجد با کاشی های معرق تزیین شده که به صورت نوار نوار هر سه دیوار را پوشش داده اند. این کتیبه به دست خط علیرضا عباسی نوشته شده است که خط ثلث می باشد و تاریخ 1012 هجری قمری را دارد. در بخش بالایی سر در هم کاشی های هفت رنگ و مقرنس ها و نقوش گل و گلدان کار شده است. حاشیه قوس اصلی سردر با کاشی های فیروزه ای مارپیچی پوشانده شده است.

بعد از گذر از سردر مسجد چهار پله را میگذرانید و سپس به محوطه سردر می رسید. پایین دیوار های محوطه سردر سنگ مرمر زرد رنگی کار شده است در کناره ها هم سکویی از جنس همین سنگ مرمر قرار دارد.

در مسجد بزرگ و دو لنگه از جنس چوب چنار است که هنوز بعد از 400 سال پا بر جاست. در جلوی مسجد حوضی هشت ضلعی بوده که در سال های 1316 تا 1318 این حوض را برداشته اند.

بعد از محوطه سردر با راهروی 28 متری به محوطه اصلی زیر گنبد خواهید رسید که این راهرو ابتدا به چپ و بعد از آن به راست میچرخد که این چرخش خود نوعی طواف به دور صحن اصلی مسجد است. در پیچ سمت چپ دری وجود دارد که شما را به شبستان زمستانی می رساند که این شبستان سقفی کوتاه و طراحی ساده ای دارد که برای نماز خواندن در فصول سرد سال برای نماز خواندن استفاده می شده است.

این راهروی 28 متی نوری کم دارد و تنها با پرتوهای نوری رد شده از پنجره های مشبک روشن می شود. از این رو در هنگام ورود به این راهرو چیزی نمیبینید زیرا از محیط پر نور وارد محیط کم نور می شوید. بعد از مدتی چشمتان عادت می کند و نقوش زیبا را و کاشی های هفت رنگ سبز و آبی را مشاهده خواهید کرد. زمانی که وارد شبستان میشوید مدهوش این همه زیبایی خواهید شد چرا که این زیبایی مسجد در بخش شبستان اصلی به اوج و شکوه خود می رسد.

شبستان مسجد مربعی شکل است مربعی به اضلاع 19 متر می باشد که با فاصله گرفتن از سطح زمین در بالا هشت ضلعی می شود و بعد از رسیدن به ساقه گنبد، دایره ای می گردد. این معماری از ویژگی های خاص مسجد شیخ لطف الله است که یادگار دوران ساسانی می باشد.

سر را بالا کنید و به سقف شبستان نگاه بیندازید، هشت طاق جناغی در سرار شبستان خواهید دید که گنبد با این طاق های جناغی سر پا ست. این طاغ ها دارای مقرنس های زیبا و چشمگیری است که با پیچ های فیروزه ای در لبه طاق مزین گشته است.

در شبستان اصلی زیر گنبد مسجد تزیینات طرح گل و بوته و طاووس و… دیده می شودکه در پایین کاشی هفت رنگ و در بالا کاشی معرق دیده می شود. در میان این کاشی های زیبا و نقش های دلکش، کتیبه هایی دیده می شود که خط نستعلیق و نسخ می باشد و اینگونه شبستان دلفریب تر می شود.

در ساخت مساجد قاعده ای وجود دارد که افراد هنگام ورود به مسجد رو به قبله قرار میگیرند که این اصل در مسجد شیخ لطف الله اتفاق نیفتاده است چرا که میدان نقش جهان در جهت قبله قرار ندارد. از این رو برای ساخت این مسجد از چرخش 45 درجه استفاده کرده اند تا مسجد در جهت قبله تنظیم گردد. جالب است بدانید که این چرخش به نوعی هوشمندانه صورت گرفته است چرا که هیچ نوع کجی و پرتی در فضا دیده نمی شود.

بنای ظاهری مسجد شیخ لطف الله در جهت شمالی جنوبی می باشد و اصل بنا به سمت جنوب غربی، شمال شرقی قرار دارد.

مسجد شیخ لطف الله مناره ندارد

مناره بخش مهمی در معماری مساجد می باشد این در حالی است که مسجد شیخ لطف الله مناره ندارد. مناره در اصل برای پیدا کردن مسجد میباشد و از قدیم نشانگر وجود یک شهر بوده است. با توجه به اینکه مسجد شیخ لطف الله تنها برای عبادت شاه و خانواده اش بوده است و مردم عادی نمی توانستند از این مسجد بهره بجویند از این رو نیازی به ساختن مناره نبوده است.

به نقلی دیگر مناره نمادی از مرد و گنبد نمادی از زن است و از آنجایی که این مسجد برای زنان دربار بوده است هیچ مناره ای برای این مسجد ساخته نشده است. با این حال به قطعیت نمیتوان این موضوع را صحیح دانست.

در روایتی دیگر آمده که اگر مناره ای ساخته می شد به داخل کاخ عالی قاپو مشرف بود و دید داشت از این رو مناره ای برای مسجد شیخ لطف الله ساخته نشده است. با این حال این روایات سندیتی ندارند.

گنبد مسجد شیخ لطف الله دوپوسته بوده و ارتفاع راس گنبد به 32 متر می رسد و دهانه آن 12 متر و قطر بیرونی آن 22 متر است. ارتفاع گنبد مسجد شیخ لطف الله نسبت به گنبد سایر مساجد دارای ارتفاع کمتری است زیرا ساخت این گنبد نسبت به دیگر گنبد ها سخت تر بوده است. دیوار های این بنا قطورتر ساخته شده تا سنگینی و فشار گنبد را تحمل نماید.

گنبد مسجد شیخ لطف الله روی طاغ های جناغی ساخته شده و در بالای این طاق ها 16 پنجره ی مشبک دیده می شود که در فاصله 170 سانتی متری از هم می باشند. این پنجره های مشبک که با نقوش اسلامی تزیین شده اند، به تهویه ی هوا کمک می کنند. در روز میزان نوری از این پنجره ها وارد مسجد شده و فضا را معنوی می نماید.

در فاصله هر دو پنجره کتیبه هایی از آیات سوره های نصر و جمعه و… می باشد. در ساقه گنبد هم دو کتیبه به خط رضا عباسی دیده می شود که نقوش گل بوته و کاشی های آبی آن ها را جذاب تر کرده است.

در مرکز داخلی گنبد نقش های لوزی مانندی دیده می شود ، زمانی که نور به داخل گبند می تابد این نقوش لوزی چون پرهای یک طاووس خودنمایی می کنند و جالب آنجاست که با تغییر جهت تابش نور به داخل گنبد، این پرهای طاووس به مرور باز و بسته می شوند. این طرح های لوزی با ظرافت و دقت تمام انجام شده است و 32 لوزی هستند که با نزدیکتر شدن به مرکز گنبد کوچکتر می شوند که اینگونه ارتفاع گنبد بلند تر به نظر می رسد.

گنبد مسجد شیخ لطف الله با کاشی های معرقی تزیین شده که اینگونه زیبایی گنبد را در زیر تابش نور خورشید چند برابر می کند. ارتفاع گنبد متناسب برای کاشی های معرق بوده زیرا اگر ارتفاع گنبد از این بلندتر بود نور به کاشی ها نمیرسید و جذابیت اکنون را نداشت.

بخش بیرونی گنبد مسجد شیخ لطف الله در طول روز رنگ های مختلفی به خود می گیرد به طوری که در سپیده م رنگ صورتی ، در ظهر رنگ کرم و در هنگام غروب رنگ آجری به خود می گیرد.

بدنه بیرونی گنبد با کاشی های معرق تزیین شده که زمینه نخودی دارد. روی گنبد طرح ستاره هشت گوشه می باشد که به راس گنبد منتهی می شود. در قسمت پایین گنبد کتیبه هایی از سوره های قرآن به خط ثلث با پس زمینه لاجوردی وجود دارد.

در بالای ورودی شبستان منفذی قرار دارد که نور را به محراب هدایت می کند و این امر فضا را جذاب تر می نماید. محراب مسجد شیخ لطف الله دارای طاقی دندانه دار است دارای معماری منحصر به فردی است که این معماری با کاشی های معرق و مقرنس های صدفی زیبا و نقوش گیاهی، هوش از سر بیننده خواهد برد.

شیخ لطف الله کیست؟

شیخ لطف الله یکی از علمای بزرگ شیعه است که در منطقه جبل عامل در لبنان امروزی ساکن بوده است که با دعوت شاه عباس صفوی، همراه با برخی همراهان و بزرگان شیعه برای سکونت به ایران می آید.

شیخ لطف الله ابتدا به مشهد میرود و در حضور ملاعبدالله شوشتری درس میخواند و بعد از آن تحصیل به قزوین رفته و در قزوین به تدریس میپردازد. از آنجایی که شاه عباس به ایشان ارادت ویژه ای داشت برای تجلیل از ایشان مسجد شیخ لطف الله را ساخت تا هم مکانی برای آموزش و تدریس و ه برپایی نماز باشد. شیخ لطف الله خود اقامه نماز جمعه را در این مسجد بر عهده داشت. سر انجام شیخ لطف الله در سال 1035 هجری قمری بیمار شد و در اصفهان وفات نمود.

ساعات بازدید از مسجد شیخ لطف الله

مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان اصفهان رو به روی کاخ عالی قاپو قرار دارد که به راحتی خود را می توانید با خودرو شخصی و یا اتوبوس و یا مترو خود را به آنجا برسانید و از مسجد شیخ لطف الله دیدن نمایید.

برای بازدید از مسجد شیخ لطف الله در نیمه اول سال همه روزه از ساعت 9 تا 12.5 و عصر ها از ساعت 14 تا 17 و در نیمه دوم سال از ساعت 9 الی 11.5 و عصر ها از ساعت 13 تا 16.5 می توانید مراجعه نمایید. لازم به ذکر است که مسجد در هنگام نماز ظهر برای بازدید قابل دسترسی نیست.