کاخ هشت بهشت اصفهان
کاخ هشت بهشت، شاهکاری از معماری صفوی، در دل پارک شهید رجایی و در مجاورت میدان تاریخی امام حسین اصفهان واقع شده است. این کاخ باشکوه که در باغ بلبل و مجموعه دولت‌خانه صفوی جای گرفته، در سال 1080 هجری قمری همزمان با آغاز سلطنت شاه سلیمان صفوی به دستور وی بنا نهاده شد.
کاخ هشت بهشت در زمان سلطان سلیمان صفوی وسط باغ هشت بهشت ساخته شده و به نظر میرسد محل سکونت هشت نفر از سوگولی های شاه بوده. این کاخ یک تالار مرکزی رفیع و دو طبقه داره که هر طبقه به چهار بخش (هر بخش با سه یا چهار اتاق) تقسیم شده است.
کاخ هشت بهشت، زیباترین کاخ جهان در دوره صفوی و تنها کوشک باقی مانده از منطقه چهار باغ اصفهان از این دوره است. این کاخ در پارکی زیبا قرار دارد و نامش در فهرست آثار ملی ایران دیده می‌شود. سبک معماری کاخ هشت بهشت اصفهان با دیگر سازه‌های این شهر متفاوت است. عمارت‌های تو در تو، تزئینات خاص و تماشایی این بنا و باغ اطراف آن باعث شد تا جهانگردانی که در دوره صفوی از این باغ دیدن کرده‌اند آن را با عبارت «فرح‌انگیزتر از مجلل‌ترین کاخ‌های ممالک اروپایی» توصیف کنند. کاخ هشت بهشت حتما یکی از مهمترین جاهای دیدنی اصفهان است که در سفر به این شهر نباید از قلم بیفتد.
دلایل نام گذاری کاخ هشت بهشت
نام این کاخ باشکوه به دلایل متعددی هشت بهشت نهاده شده است. یکی از دلایل آن، شکل هشت ضلعی بنا و دیگری، وجود تزیینات نفیس و معماری منحصر به فردی است که آن را به مثابه دروازه بهشتی و طبقه‌ای از بهشت بر روی زمین می‌نماید. این عمارت دو طبقه، با بیست اتاق و فضاهای متنوع، مکانی دلنشین برای استراحت و تفریح شاهزادگان صفوی بوده است.
مشخصات کاخ هشت بهشت
کل بنا بر روی پایه‌هایی از سنگ مرمر تبریز استوار شده و ابعادی به طول سی و عرض سی و پنج متر دارد. پس از طی پله‌ها، ایوان شرقی با دو ستون چوبی، بازدیدکنندگان را به سوی تالار مرکزی هدایت می‌کند. این تالار با سقفی گنبدی شکل و مقرنس کاری شده و نورگیری آیینه پوش، جلوه‌ای باشکوه به بنا بخشیده است.
کاخ هشت بهشت، نمادی از شکوه و عظمت معماری ایرانی است که با تزیینات گچبری، آینه‌کاری و نقاشی‌های دیواری، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. بازدید از این بنای تاریخی، سفری است به اعماق تاریخ و معماری ایران است.
در میان تالار مرکزی، حوضی هشت‌ضلعی به قطر تقریبی سه متر و سی سانتی‌متر، با فواره‌ای دل‌نواز، جلوه‌گری می‌کرد. درهای اطراف این سرسرا، به اتاق‌های هشت‌ضلعی راه می‌یافتند که به عنوان پذیرایی اختصاصی بانوان دربار در نظر گرفته شده بودند. هر یک از این اتاق‌ها با تزیینات ظریف و منحصر به فردی آراسته شده بود.
ایوان اصلی کاخ هشت بهشت که رو به سمت شمال قرار داشت، بنایی هشت‌ضلعی بود که بر روی دو ستون بلند و استوار از چوب سرو بنا شده بود. سقف این ایوان با تزیینات باشکوهی مزین شده بود و دیوارهای داخلی آن نیز با نقاشی‌های بدیع، طلاکاری‌های ظریف، آینه‌کاری‌های خیره‌کننده و شیشه‌های رنگی رنگارنگ، جلوه‌ای بی‌نظیر یافته بود. در مرکز این ایوان، حوضی از آب زلال قرار داشت که فواره‌ای زیبا در دل آن می‌جوشید.
در طبقه دوم کاخ هشت بهشت نیز رواق‌ها، اتاق‌ها، طاق‌ها و پنجره‌های متعددی وجود داشت که به زیبایی و شکوه این کاخ می‌افزودند.
متأسفانه، به دلیل انجام عملیات مرمت و بازسازی، امکان بازدید از طبقه دوم کاخ هشت بهشت میسر نیست.
کاخ هشت‌بهشت در دوره حکومت ظلل‌السلطان بر اصفهان، به مدرسه‌ای همایونی تبدیل شد. متأسفانه، بخش اعظم تزیینات نفیس و آینه‌کاری‌های خیره‌کننده این کاخ، همچون دیگر بناهای دوره صفوی، در دوران حکومت ظلل‌السلطان، بزرگترین فرزند ناصرالدین‌شاه قاجار که در آن زمان حاکم اصفهان بود، تخریب و به تاراج رفت. آنچه امروزه از این کاخ به جای مانده است، تفاوت چشمگیری با شکوه و عظمت اولیه آن دارد. تغییرات اعمال شده توسط مالکان خصوصی این بنا، منجر به نابودی بخش‌های قابل توجهی از آن، از جمله نرده‌های چوب زرنگار، جام‌های بلورین و آب‌نماهای متعدد، گردید.
سرانجام در سال هزار و نهصد و شصت و چهار میلادی، باغ و کاخ هشت‌بهشت به وزارت فرهنگ و هنر ایران واگذار شد. از آن پس، باغ هشت‌بهشت به پارکی عمومی تبدیل شد که کاخ تاریخی را در دل خود جای داد. گروهی از کارشناسان مجرب ایرانی و ایتالیایی، با همت و تلاش فراوان، عملیات مرمت و بازسازی این کاخ را آغاز کردند تا بتوانند آثار و تزیینات ارزشمند دوره صفوی را از زیر لایه‌های گچ و اندود دوره قاجار بیرون آورند و شکوه از دست رفته این اثر تاریخی را احیا کنند. وجود تزیینات بی‌نظیر و معماری بی‌بدیل این عمارت، سبب شد تا تعدادی از جهانگردان دوره صفوی، آن را یکی از زیباترین کاخ‌های جهان لقب دهند.
در چهار سوی تالار مرکزی کاخ هشت بهشت، اتاق‌هایی به عنوان محل سکونت بانوان حرمسرا در نظر گرفته شده بود. هر یک از این اتاق‌ها با تزیینات ظریف و منحصر به فردی آراسته شده بود. گویی هر اتاق، داستانی از هنر و زیبایی را برای ناظر روایت می‌کرد.
اگر به درون این اتاق‌ها قدم بگذاریم، با دنیایی از هنر و معماری اصیل ایرانی روبرو خواهیم شد. در بخش بیرونی کاخ، سنگ‌های سخت و مقاوم، بدنه‌ی ساختمان را پوشانده‌اند. در این قسمت، آبراه کوچکی تعبیه شده است که آب اضافی حوض‌های داخلی و خارجی کاخ را به سوی خود می‌کشاند. این آبراه سرانجام به دو آب‌نمای بزرگ و باشکوه می‌ریزد که در مقابل ایوان‌های غربی و شرقی کاخ قرار گرفته‌اند. درختان چنار بلند و سر به فلک کشیده، همچون نگهبانانی، بیرونی کاخ را در آغوش گرفته‌اند و باغچه‌های گل‌کاری شده، به زیبایی و طراوت این مجموعه افزوده‌اند.
